U drugoj polovini XVIII veka srpsko slikarstvo postepeno sazreva u stil baroka i rokokoa. Ovog puta strani, zapadnoevropski, prvenstveno bečki, uticaji bili su presudni. U varošima i većim selima podižu se nove izrazito visoke crkve, za koje ikonostase slikaju Jakov Orfelin, Teodor Kračun, Teodor Ilić Češljar i drugi umetnici. Oni slikaju i za fruškogorske manastire koji takođe doživljavaju svoju barokizaciju. Srpski barok, tako nazovimo ovu umetnost, nije prepisana, tuđa lekcija, iako su strani uticaji primetni. O srpskoj umetnosti toga doba može se govoriti kao autenticnom stilskom izrazu.
Krajem 17. i u prvim decenijama 18. veka, područje današnje Vojvodine oslobađalo se od turske dominacije, što je bilo praćeno novim promenama stanovništva, promenom životnih običaja i graditeljskih oblika. Dolaskom pod austrijsku vlast stvoreni su novi politički i društveni uslovi, pri čemu se kao posledica javljaju noviprogramski sadržaji u arhitekturi naselja, kod kojih dolazi i do prestruktuiranja urbanih oblika. Graditeljske koncepcije i elementi zapadnih graditeljskih škola sve više prodiru sistematskim sprovođenjem austrijskih zakona i kolonizacijom stranaca. Stvaranjem građanskog društva koje teži urbanom životu ističe nove navike, arhitektonski programi postaju raznovrsniji, naročito u oblasti profanih aktivnosti.
Po predanju i starim crkvenim zapisima, dolaskom prvih familija-osnivača sela, sagrađen je prvi hram-brvnara 1653. godine od istesanih balvana. U njemu je Bogu služeno pune 73 godine, tačnije do 1726. godine kada je zidan novi, veći hram od tvrdog materijala. Oba hrama su bila pokrivena šindrom, a kao zaštitnika slavili su Svetog Velikomučenika Dimitrija. U drugom hramu služeno je 186 godina, sve do 1912. godine kada je sazidan novi, treći, tj. sadašnji hram. Drugi hram je srušen 1914. godine zbog opasnosti da bi se mogao i sam srušiti. Na mestu oltara tog tadašnjeg hrama sada stoji mermerna ploča na kojoj piše: „Na ovom svetom mestu Bogu služeno je od 1726. do 1912. godine“. Po predanju i postojećim zapisima prvi hram-brvnara nalazio se u sadašnjem parku na mestu gde je sazidan krst. O prvom hramu-brvnari svedoči palanački Protokol, koji pominje Jasenovačku Crkvu od hrastovih dasaka posvećenu Svetom Velikomučeniku Dimitriju, koji je osveštao 1722. godine Episkop vršački Mojsije Stanojević, i to je prvo i najstarije svedočanstvo. Tek 40.-ih godina 18. veka Mitropolit Pavle Nenadović preporučio je vernom narodu da zidaju hramove od dugotrajnijeg materijala, ali poteškoće za zidanje takvih hramova dolazile su od zvaničnih vlasti carevine i od katoličkog sveštenstva. 15. maja 1910. godine doneta je odluka da se zida novi hram. Doneta je odluka da se sredstva za gradnju obezbede iz crkvenog prireza i za glavnog arhitektu predložen je inženjer iz Temišvara Laslo Sekelj. Plan Crkve koji je ubrzo stigao iz Temišvara predviđao je koristan prostor u hramu za 600 vernika. Naručena su nova četiri zvona (jedno veliko i tri mala) od Antona Novotnog iz Temišvara. Ikonostas je izgradio Julius (Jon) Bosiok, skulptor i drvorezac iz Brlišta (današnja Rumunija), dok je za oslikavanje ikona na ikonostasu odabran Adam Čiplić, učitelj iz Starog Bečeja. Izrada Svetog časnog prestola, krstionice i umivaonika poverena je, na preporuku glavnog arhitekte Lasla Sekelja, majstoru L. Hajneu. Episkop vršački Ilarion Radonjić šalje svog izaslanika Božidara Popovića da osveti hram na Veliku Gospojinu 15. avgusta 1913. godine. 10. avgusta 1915. godine ugarska vojna vlast traži i uzima iz Jasenovačke crkve tri zvona za vojne svrhe, a ostavljaju samo jedno, najmanje zvono. U aprilu 1917. godine vojne vlasti ponovo traže i oduzimaju i to jedno zvono, tako da je hram bio bez zvona sve do 1925. godine kada su u Ljubljani kupljena tri zvona za Jasenovo, a krajem godine kupljeno je i četvrto zvono. Najstarija matična knjiga datira iz 1794. godine. (Srpska Pravoslavna Eparhija banatska)
Na lokalitetu Dupljaja arheolozi su pronašli ostatke starog slovenskog grada Karaša koji je bio prestonica Banata u 11. veku. Pronađeni su ostaci hrama i pored hrama hrišćansko groblje što dokazuje zadnje iskopavanje grobnica. Hram je podignut 1880. godine i osvećen je od strane episkopa vršačkog Josifa Jovanovića Šakabente, a posvećen je Svetim Arhangelima Mihajlu i Gavrilu. Ikonostas je zidan, a na njemu su naslikane ikone uljanim bojama, delo nepoznatog slikara 19. veka. Godine 1939. sve ikone sa ikonostasa su preslikane. U Arhivu vršačke eparhije mitropolije karlovačke zapisano je da je ova parohija osnovana 1776. godine, a najstarija sačuvana matična knjiga je iz 1769. godine.
Barokni stil se u regionu pojavio sa većim zakašnjenjem nego gotika i renesansa i trajao nešto duže, u skromnijem obliku. Pojedini autori barokni stil u Vojvodini nazivaju i provincijalnim barokom, upravo zbog svedenih oblika i pojedinih neuspelo primenjenih dekorativnih ukrasa.
Hram je podignut 1817. godine, a 28. oktobra 1828. i posvećen Svetom Velikomučeniku Dimitriju. U hramu se nalazi zidani ikonostas. Ikone na carskim dverima, Blagovesti i četiri jevanđelista, pripadale su starom ikonostasu slikanom između 1750. i 1770. godine. Ostale prestone ikone na zidu ikonostasa su rad nepoznatog slikara iz 18. veka.
Hram je podignut 1809. godine, a osvećen je 17. maja iste godine od episkopa vršačkog Petra Jovanovića Vidaka. Posvećen je Svetim Arhangelima Mihajlu i Gavrilu. Ikonostas je zidan, a ikone na zidu radio je nepoznati ikonopisac 1829. godine. Najstarija matična knjiga datira iz 1721. godine. Parohijski dom sagrađen je 1872. godine. (Srpska Pravoslavna Eparhija banatska)
Prema podacima crkvene hronike iz 1861. godine,koju je pisao sveštenik Jovan Grigorijević, današnji hram u Deliblatu je podignut 1778. godine u blizini starog koji je tom prilikom porušen. Po svojoj arhitekturi to je barokna građevina sa skromnim tornjem u istom stilu. Godine 1826. hram je stradao od groma i tom prilikom krov, toranj i tri zvona bili su gotovo uništeni. U ovako ruiniranom stanju hram je ostao sve do 1861. godine. Radovi na obnavljanju izvedeni su pod nadzorom arhitekte Jozefa Zigla, iz Bele Crkve. Tada je nov toranj pokriven bakrom, ukrašen zlatnim šarama i na njega stavljen gromobran. Novo zvono poručeno je od zvonolivca Bote iz Vršca. Godine 1886. obnovljena je unutrašnjost hrama, a 1906. izvođeni su radovi većeg obima, i o tome postoje natpis na mermernoj ploči, u naosu.Tom prilikom slikar Deanović radio je zidne slike u hramu. Punih osamdeset godina hram je bio bez ikona za celivanje. Godine 1858. poverena je izrada ikona, s pojedinačnim predstavama praznika, Lazaru Nikoliću koji ih je završio 1859. godine. Krst na časnoj trpezi je svakako iz vremena iz kojeg potiče ikonostas, a nova pozlata na njemu datira iz 1836. godine. Hristov grob i proskomidiju ukrasio je drvorezbarijom Mihail Kostić iz Velikog Bečkereka, a ikone na Hristovom grobu radio je, godine 1861., Živko Petrović, akademski živopisac rodom iz Jakova, u Sremu. Na Bogorodičnom prestolu nalazi se predstavljen lik Bezdinske Bogorodice. Ikone na ikonostsu radio je 1788. godine Jakov Orfelin. Za vreme rata između Austrije i Turske od 1787. do 1791. godine, Turci su meseca septembra 1788, u toku svoje invazije na Banat, ušli na teritoriju između Bele Crkve i Pančeva i tom prilikom prodrli u selo, ušli u hram uništivši ikone. Prestone ikone na ikonostasu kasnije su restaurisane. ( Srpska Pravoslavna Eparhija banatska)
Hram je podignut u vremenu između 1770. i 1780. godine. Posvećen je Vaznesenju Gospodnjem – Spasovdanu. Ikonostas i zidno slikarstvo u hramu radio je slikar Đorđe Pecić iz Kikinde u periodu od 1906-1907 godine. U hramu se čuvaju četiri prestone ikone starog ikonostasa koje je radio Đorđe Diklić 1802.
Markova crkva u Gaju
Hram Srpske pravoslave crkve u Dubovcu posvećen Svetom Ocu Nikolaju (prenos moštiju) izgrađen 1780. godine.
U vremenu pod turcima 16-17 veku selo pod ovim imenom nije zabeleženo ni u jednoj prilici, s obzirom na podatke iz druge polovine 16. veka. Tada je zabeležen u više navrata iščezli manastir Srnje sa crkvom posvećenom Svetom Nikolaju. Činjenica da u ataru Dubovca ne postoji polje Srnje i Crkvena greda, govori da na ovim prostorima treba tražiti ostatke nekadašnjeg manastira, eventualno i starijeg sela. U poslednjoj provali Turaka u Banat 1788. godine, stradala je stara crkva u Dubovcu, kao i mnoge druge u okolnom mestima. Prema kanonskoj vizitaciji iz 1789. godine, za crkvu se kaže da je „sagorela“ i da se zato bogosluženje održava pod zvonikom. Uz to se navodi da su crkveni sasudi u dobrom stanju, da se matične knjige uredno vode i da je antimis osvećen 1788. godine i predan parohu Milovanu Caboviću. Do kraja 18. veka i stara crkva se više ne spominje. Hram je podignut u periodu od 1790. do 1794. godine i posvećen Svetom Ocu Nikolaju. Prestone ikone na ikonostasu radili su nepoznati zografi iz 18. veka koje su kasnije premazane uljanim bojama. Ikone gornjeg dela ikonostasa radili su slikari iz polovine 19. veka. Ikone u soklu rad su naivnog lokalnog ikonopisca. (Preuzeto: Srpska Pravoslavna Eparhija banatska)
Crkva Sv. Georgija u Kajtasovu.
Naselje Kajtasovo formirano je za vreme velike seobe Srba i tada je osnovana Crkvena opština. Sadašnji hram je podignut na mestu starog hrama iz 1756. godine i posvećen je Svetom velikomučeniku Georgiju. Ikonostas je radio Aksentije Marišesko 1875. godine. Parohijski dom spominje se prvi put 1756., ali se ne zna tačna godina gradnje.
Vaznesenjska crkva u Grebencu je pravougaoni hram sa plitkim pevnicama, drvenim, poluobličastim i omalterisanim svodom i plitkim otvorenim tremom na zapadnoj strani, nad kojim je sazidan barokni zabat sa zvonikom. Crkva je vremenom pregrađivana, ali je zadržala neke zanimljive osobine karakteristične za stariju sakralnu arhitekturu vojvođanske ravnice, poput niskog drvenog malterisanog svoda sačuvanog u samo nekoliko banatskih bogomolja.
Crkva manastira kod Malog Bavaništa
Нема коментара:
Постави коментар