Daleko udaljen od prvog većeg grada, na padinama Golije, iznad gradačke reke, leži jedan od najstarijih spomenika raške stilske grupe manastir Gradac. Manastir je izgrađen oko 1270 godine a ktitor je bila kraljica Jelena, majka kraljeva Milutina i Dragutina, žena kralja Stefana Uroša I. Nekoliko puta napuštan, rušen, obnavljan, konačna rekonstrukcija se desila u vreme komunizma, a radovi na crkvi Bogorodice i dalje traju. Živopis kraljice Jelene otkriva da je na mestu postojeće Bogorodičine crkve nekada bilo verovatno neko vizantijsko utvrđenje, pošto je mesto bilo poznato. Za vreme rekonstrukcije crkve su pronađeni ostaci starijeg hrama čija apsida leži na zapadnom portalu crkve u manastiru Gradac. Zapadno od crkve su pronađeni ostaci kružne prostorije, neki predpostavljaju da je u pitanju baptisterijum, mada nema nikakvih drugih ostataka koji bi to potvdili. Druga mogučnost jeste da je stariji hram koji je bio na mestu današnje crkve bio kružnog oblika, verovatno izgrađen pod uticajem crkve Sveti Serđ i Vakh u Carigradu ili crkve San Vitale u Raveni.
